میراث‌آریا: سمنان، شهری که در آغوش کویر آرمیده، با آفتابی سوزان و آسمانی نیلگون، داستانی از صبر و استقامت را زمزمه می‌کند. خانه‌های خشتی با بادگیرهای بلند، چون نگهبانانی خاموش، در کوچه‌های پیچ‌درپیچ شهر قد برافراشته‌اند. نسیم خنکی که از لابه‌لای نخل‌های کهن‌سال می‌وزد، عطر خاک وزندگی را به مشام می‌رساند.
بازار سمنان بارنگ‌ها و صداهایش، تپش قلب شهر است. هیاهوی خریداران و فروشندگان، در کنار عطر ادویه‌ها و صدای چک‌چک مسگران، نوایی گوش‌نواز را می‌آفریند. کاروانسراهای قدیمی، با معماری باشکوه خود، یادآور روزگارانی پررونق هستند.در دل این شهر، قلبی تپنده وجود دارد؛ قلبی که پر از مهربانی و صمیمیت است. مردم سمنان با لبخندهای گرم و مهمان‌نوازی‌های بی‌دریغ، به هر رهگذری خوش‌آمد می‌گویند. در شب‌های پرستاره، آسمان سمنان، چون دفتری گشوده از رازها و شگفتی‌ها، رخ می‌نماید.سمنان، شهری که در عین سادگی، پر از شکوه و زیبایی است. شهری که با هر طلوع و غروب خورشید، دوباره متولد می‌شود و با هر نسیم، قصه‌ای نو را آغاز می‌کند. سمنان، نگینی درخشان در قلب ایران، منتظر است تا با آغوشی باز، شمارا در دل خود جای دهد.
خانه ملا غلامحسین هراتی در سمنان، یکی از عناصر تلفیقی میراث معنوی و غیرمنقول است که هویت ویژه‌ای به بافت تاریخی شهر سمنان داده است.
پدر بزرگوارش بنام ملا غلامرضا و مادرش بنام ملا سکینه و جد و جده‌اش اهل فضل بوده و شخص خودشان از دوران طفولیت عشق وافر به یکتاپرستی و مبانی مذهبی و تحصیل علم و دانش معارف اسلامی داشته است.
سپس به مدرسه علوم دینی صادقیه سمنان راه یافته و پس از طی مراحل مقدماتی صرف و نحو از دریای علم و دانش فیلسوف و حکم عالی‌قدر آن عصر جناب آیت الله حاج ملاعلی حکیم الهی سمنانی که به اکثر علوم احاطه داشته و معظم له حاج ملاعلی حکیم الهی نیز که از شاگردان عالم ربانی حاج ملا هادی سبزواری رحمت‌الله علیه (متخلص به اسرار) بوده کسب فیض کرده و مرحوم ملا غلامحسین هراتی سالیان متمادی نزد آن فیلسوف عالی‌قدر تلمذ و در زمره شاگردان ممتاز آن بزرگوار بوده و بهره کافی گرفته و سپس در مباحث شیخ الفقها و المجتهدین حضرت آیت‌الله شیخ محمدرضا فیض رحمت‌الله علیهما به‌منظور صواب شرکت و درجه علمی و فقاهت تقوی حضرت آیت‌الله حاج ملا غلامحسین هراتی در اشعار عربی و ترجمه به فارسی حضرت آیت‌الله علامه حائری مازندرانی و دیگر اساتید و صاحب‌نظران آشکار است.
مرحوم هراتی از همان دوران جوانی درجه بالای علمی را کسب و حدود 40 سال مدرس حوزه و علوم بود که شاگردان زیادی در محضرش تلمذ می‌کردند و خدمات ارزنده به این خطه به‌ویژه اهالی سمنان کرده است و سالیان متمادی ضمن تدریس امام جماعت مسجد جامع سمنان و در سال‌های آخر حیاتش در شبستان شمال غربی به اقامه نماز جماعت و تفسیر قرآن کریم و پاسخگویی مسائل مذهبی اشتغال داشته و ایام فراغت در قطعه باغ کوچکی که از محل دریافت شهریه مختصر به لحاظ تدریس شاگردان تهیه کرده بود با آن جثه بسیار ضعیف و نحیف مشغول کارهای زراعی می‌شد و لحظه‌ای از عبادت و اجرای وظیفه شرعی و مراجعان به‌ویژه امربه‌معروف و نهی از منکر و حل‌وفصل مشکلات و معضلات مردم که نفوذ و کلام خاصی داشت و همگی به لحاظ بی‌نظیری و احترام باجان و دل می‌پذیرفتند غافل نبود که سرانجام در 25 دی‌ماه سال 1345 شمسی مطابق با چهارم شوال سال 1386 قمری دارفانی را وداع و به لقاءالله پیوست و با تجلیل خاص و تعطیل عمومی در آن روز درایوان شرقی امامزاده یحیی (ع) در سمنان به خاک سپرده شد.
در مورد شخصیت والای آیت‌الله هراتی کتابی تحت عنوان رمز وارستگی به کوشش فرزند آن مرحوم محمدحسن هراتی گردآوری و تنظیم گشته و در سال‌های قبل مدیریت اسبق سازمان میراث فرهنگی به‌منظور بزرگداشت مفاخر فرهنگی پیشنهاد تملک و مرمت و بازسازی را به خانواده آن عالم تسلیم کرد.
نقل است که شاگردان ایشان برای شرکت در مراسم سوگواری سیدالشهدا و مراسم‌های روضه‌خوانی در ایام محرم در این بنا گرد هم می‌آمدند. برخی از کلاس‌های او در حجره‌های بالایی راهروی شمالی مسجد امام برگزار می‌شده است. مرحوم آیت‌الله هراتی به‌هیچ‌وجه سهم امام و وجوه نقدی و غیر نقدی را از کسی نمی‌پذیرفت و در حد چهل سال مکتب داری و با مختصر اندوخته و دریافت حق‌التدریس و فروش اندوخته به‌تدریج با مناعت و طبع عالی و عزت‌نفس گذران عمر می‌کرد.
خانه تاریخی ملا غلامحسین هراتی واقع در بافت تاریخی شهر سمنان، کاملاً از گل و خشت و بدون کوچک‌ترین پیرایه‌ای با دیوارهای کاه‌گلی ساخته شده است برای ورود به این خانه می‌بایست ابتدا از حیاطی گذر کرد که در حاشیه آن فضایی برای نگهداری و ساماندهی چهارپایان فراهم گشته در طبقه فوقانی اسطبل به‌دور از فضای خصوصی بنا فضایی برای برگزاری کلاس‌های قرآنی برای شاگردان آن مرحوم والامقام بنا گشته بود که شاگردان و مریدان جهت یادگیری علم فقه و تعالیم قرآنی به آنجا مراجعه می‌کردندو
در بخش دیگر این ساختمان سرسرایی برای میزبانی از مهمانان و دوستان فراهم گشته بود که به اتاق‌های سه‌دری و ورودی دوم بنا راه داشت آن‌چنان‌که نقل می‌شود که آیت‌الله هراتی از آن در برای مراجعه و خروج به سمت مسجد جهت فریضه واجب نماز اول وقت و انجام مستحب زیارت در امامزاده یحیی بن موسی کاظم (ع) استفاده می‌کرده است.
مرحوم آیت‌الله حاج ملا غلامحسین هراتی، فرزند ملا غلامرضا هراتی، از عالمان وارسته و پارسا، در سال ۱۲۶۴ شمسی در شهرستان سمنان دیده به جهان گشود.
از اساتید برجسته او می‌توان به حضرات آیات علامه حائری مازندرانی، حاج ملاعلی حکیم الهی و شیخ محمدرضا فیض سرخه‌ای و سایر علما اشاره کرد. مرحوم هراتی از کودکی، عشق و علاقه وافری به تحصیل و کسب معارف دینی داشت. مقدمات اولیه تحصیل را در مکتب‌خانه سپری نمود و سپس به مدرسه علمیه صادقیه راه یافت و با جدیت تمام، دروس دینی را پی گرفت. پس از اتمام سطح، به محضر آیت‌الله حاج ملاعلی حکیم الهی که از شاگردان حکیم نامی حاج ملا هادی سبزواری بود، شتافت و حداکثر بهره علمی و اخلاقی را از محضر او برد.
سپس با شرکت در مباحث علمی علامه حائری مازندرانی که دانشمندی وارسته، جامع معقول و منقول و از نوادر معاصر به شمار می‌رفت، تحصیلات خود را تکمیل کرد و مورد اعتماد و عنایت ویژه استاد قرار گرفت.
آیت‌الله هراتی بیش از ۵۰ سال از ۸۱ سال عمر پربرکت خویش را در این بنا سکونت داشتند. همچنین، حاج ملا هادی سبزواری (رحمت‌الله علیه) و حضرت آیت‌الله شیخ محمدرضا فیض (رحمت‌الله علیه) در این بنا به دیدار آیت‌الله هراتی آمده‌اند.
وجود المان‌هایی نظیر طاق‌های جناغی در اتاق شاه‌نشین و حیاطی سرسبز و باصفا، در کنار رعایت اصولی همچون پرهیز از بیهودگی در معماری بومی، ایجاد سایه‌انداز برای رهایی از آفتاب تند شهر و استفاده از معماری درون‌گرا برای ایجاد حریم بصری مناسب برای اعضای خانواده، گویای معماری ساده و بی پیرایشی است که عارفان و خالصان درگاه حق همواره برای ادای نماز حقیقی که جان آدمی را به خشوع و خضوع ترویج می‌دهد، برمی‌گزینند. بی‌شک، حضور وزندگی مرحوم آیت‌الله هراتی، خود از برجسته‌ترین ویژگی‌هایی است که در وصف حال این بنا می‌توان در خشت خشت این اثر از آن یاد کرد.
این خانه در شانزدهم بهمن‌ماه 1402 در فهرست میراث واجد ارزش تاریخی و فرهنگی غیرمنقول ایران ثبت شد.
گزارش از هانی رستگاران
انتهای پیام/
نظر شما